Türkiye’nin yasaklı şehirleri
Batıdan almış olduğumuz hukuk sisteminde suçu işleyen faillere; işledikleri suçlardan dolayı ceza verilmesi, oldukça sıradan bir durumdur. Bazen alınan bir karar veya karşılaşılan durumlar ile bu olayın sadece bunlarla sınırlı olmadığı aşikar olacaktır.
Geçmişten günümüze verilen cezalara baktığımızda çok değişik nesnelere değişik cezalar verildiğine; kimi zaman ölülere, hayvanlara, askeriyedeki silah, tank vb. bir çok nesneye ceza verildiğine şahit olduk. Bugün ise ceza verilen şehirlere yani Türkiye’nin yasaklı şehirlerine değineceğiz, Bu şehirler hangileridir, neden tbmm tarafından cezalandırılmıştır.
Cezalı şehirlerin başında Konya, Bilecik, Kütahya, Rize, Tunceli, Maraş, Düzce, Zile ve Menemen gelmektedir.
Şimdi ise bu şehirler neden ceza almıştır ayrıntısıyla değinelim.
Konya :
İstanbul Hükümeti’yle yakın ilişki içinde olan Delibaş Mehmet, Ankara Hükümeti’ni tanımadığını ilan etmişti. Bozkır Ayaklanması’nın bastırılmasından yaklaşık bir yıl sonra, 2 Mayıs 1920’de Delibaş Mehmet 500–600 kadar adamıyla birlikte Konya’nın Çumra kasabasına girdi. Konya denetimini ele geçirmeye çalıştı ve bunu kısa sürede başardı. Teslim aldığı Vali Haydar Bey’i Kuvay-i Milliye komutanı Binbaşı Derviş Bey’le (Paşa) görüşmeye gönderdi. Amacı çatışmaya girmeden Kuva-yi Milliye’yi teslim almaktı. Haydar Bey’in geri dönmemesi üzerine ayaklanmacılar 5 Mayıs’ta saldırıya geçtiler. Bu sırada Rafet Bey komutasındaki süvari birliği bölgeye geldi ve Kuva-yi Milliye ayaklanmacılara üstünlük sağladı. Ayaklanmacılar Konya’yı terk etmesine karşın çatışmalar yörede bir süre daha sürdü. Bu arada Demirci Mehmet Efe de yardıma geldi ve Isparta’yı ayaklanmacılardan temizledi. 22 Kasım 1920’de Konya Ayaklanması tamamen bastırıldı. Lakin bu olaylar Konya’yı yasaklı şehirler listesine yerleştirdi.
Tunceli, Rize, Maraş :
Mustafa Kemal Atatürk’ün getirmiş olduğu bir çok inkılaplardan biri olan, 1925 yılında yürürlüğe giren şapka inkılabına karşı gelerek Atatürk’e karşı isyan ettikleri için bu üç şehir yasaklı şehirler listesine alınmıştır.
Bilecik : Osmanlı devletinin kuruluş yıllarında başkentlik yapmış nadide şehir, yunan işgali sırasında tamamen yanınca Mustafa kemal Atatürk, il merkezinin civarına tren istasyonu (şimdiki İstasyon Mahallesi)kurulmasını istemişti. Bu isteğine rağmen yerli halk tarlaların yerine il merkezine uzak olan bir mevkide ki tepeye kurunca Atatürk buna kızıp Bileciğe hiçbir devlet yatırımı yaptırmayarak cezalandırılacağını bilinirdi.
Kütahya :
Kütahyanın kara listede yer almasın başlıca nedenlerinden bir tanesi aşikar ki yaptıkları isyanlardandır. lakin tek bu neden den dolayı kara listeye alınmamıştır. Diğer bir neden ise yunan harbi sırasında yunanlılar tarafından büyük yenilgiler alınarak şehirlerini tam savunamamalarından kaynaklanmaktadır.
Menemen
Takvimler 23 Aralık 1930 yılını gösterdiği bir günde Şeyh Esat’ın Manisa’da Nakşibendi tarikatını yaymakla görevlendirdiği Laz İbrahim tarafından yönlendirilen, Manisa tarafından gelen çember sakallı, sarıklı ve cüppeli dördü silahlı 6 kişi, 23 Aralık 1930’da sabah namazından sonra camiden aldıkları Yeşil Sancağı yola dikerek silah zoruyla etraflarına adam toplamaya çalışırlar. Elebaşılar arasında, Giritli Derviş Mehmet, Şamdan Mehmet, Sütçü Mehmet Emin, Nalıncı Hasan, Küçük Hasan vardı. Derviş Mehmet camide namaz kılanlara kendini “Mehdi” olarak tanıttı ve dini korumaya geldiklerini söyledi. Halkı şiddet be baskıyla korkutarak yanlarına çekmeye çalışan bu gruba; Olayların ilçedeki askeri birlikte duyulmasıyla, bu bilgiye göre; alay komutanı, yedeksubay Kubilay’ı olay yerine gönderdi. Kubilay bu hareketi bastırmak için bir manga askerle olay yerine geldi. Askerlerin yanından ayrılarak tek başına onların arasına girip teslim olmalarını istedi. Onlardan biri ateş ederek Kubilay’ı yaraladı. Karşıdan bunu gören askerler ateş açtılar. Fakat tüfeklerinde öldürücü etkisi olmayan manevra fişekleri vardır. Derviş Mehmet “bana kurşun işlemiyor” diyerek halkı kandırmaya çalıştı. Kubilay yaralı halde cami avlusuna sığındıysa da, Derviş Mehmet ve arkadaşları peşi sıra geldiler. Derviş Mehmet, çantasını açıp testere ağızlı bağ bıçağını çıkardı ve yaralı Asteğmen Kubilay’ın başını kesti.
Bu acı olay üzerine Mustafa kemal Atatürk menemeni de yasaklı iller listesine aldı. Bu acı olay da yıllar geçmesine rağmen hala benliğimizde ve kalbimizde unutulmaz bir olay olarak içimizi sızlatmaktadır.
Zile : Mayıs – Haziran 1920 sıralarında Tokat’ın zile ilçesinde çıkarılan bir ayaklanmadır. Bu ayaklanma öncesinde Yozgat ve Yıldızeli ayaklanmalarından ve Damat Ferid Paşa’nın desteğinden cesaret alan Zileli dava vekili Ali Bey ,görevden alınan eski nahiye müdürü Naci Bey ve İhsan Bey, 30 kadar atlıyla Zile köylerini dolaşarak propaganda yapmaya başladılar. Bu propagandalar halk üzerinde vuku bulunca 2 ay civarında süren bir ayaklanma meydana geldi. Bunun üzerine yasaklı şehirler listesinde zilede yer aldı.
Düzce :
1.dünya savaşının çok şiddetli vuku bulduğu zamanlarda ortaya çıkan bir ayaklanmadır. Çerkez Ethem kuvvetlerinin büyük bir kısmı ile birlikte Adapazarı civarında bulunurken Düzce yöresinde İstanbul hükümeti yanlısı yeni bir ayaklanma belirir. Çerkez anında isyan büyümeden müdahalede bulunabilmek için Hendek üzerinden Düzce’ye hareket eder. Çerkez Ethem kuvvetlerinin bu ani müdahalesi ile duruma kısa sürede hakim olunur ve isyan sona erdilir. Bu sebepten dolayı da düzce kara listeye alınır ve yasaklı şehirler içerisinde yer alır.
